Aardbevingen
+ Ook de zingeving in Groningen loopt schade op door de gaswinning. ‘Mensen worden er letterlijk ziek van’ +
+ Het leed in de provincie Groningen om de gaswinning zit zo diep dat het mensen zelfs hun zingeving ontneemt, zegt hoogleraar godsdienstpsychologie Hanneke Muthert. ‘Als geld altijd boven jouw veiligheid wordt gesteld, ga je je afvragen of je er zelf wel toe doet. Er mist levenslust.’ +
+ De ‘Proatbus’ – een karakteristiek beige Volkswagenbusje – rijdt dwars door de provincie Groningen. Op de zijkant prijkt de leus ‘Onderweg naar een goed gesprek’. Marjo van Bergen zoekt mensen op om te luisteren naar persoonlijke verhalen over de aardbevingsproblematiek. +
+ Van Bergen is geestelijk verzorger bij Geestelijk Verzorging Aardbevingen (GVA), een hulporganisatie die geestelijke verzorging biedt in de provincie Groningen. De noodzaak van haar werk blijkt voor Van Bergen uit de lichamelijke en mentale klachten die mensen ontwikkelen. “Mensen worden er letterlijk ziek van.” +
+ Eerder bleek uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen dat de scheuren in de muren leiden tot lichamelijke klachten. Mensen met schade aan hun huis hebben niet alleen meer last van stress, maar ook van bijkomende slaapproblemen, spier- en gewrichtsklachten of hartkloppingen. Ook gaan ze vaker naar de huisarts dan mensen zonder schade. +
+ Basisniveau van veiligheid +
+ En die lichamelijke klachten hebben weer gevolgen voor de zingeving, zegt Hanneke Muthert, hoogleraar godsdienstpsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “In de eerste plaats gaat het om de zin, de lust om in beweging te komen. Waar kom je je bed voor uit? Dit heeft vervolgens alles te maken met het lichaam. Hoe ervaar je dat je iets mooi of leuk vindt? Doordat je dat fysiek waarneemt. Zin of een gebrek daaraan zit niet alleen in je hoofd, maar ook in de rest van je lijf.” +
+ Muthert legt uit dat een basisniveau van veiligheid noodzakelijk is voor een mens om geluk en plezier te ervaren. “Het is belangrijk om je ergens thuis te voelen en een fysiek huis is daar een wezenlijk onderdeel van. Als je thuishaven geen haven meer is, dan valt de zingeving weg.” +
+ Als je onder spanning staat, houdt je lichaam minder ruimte over om plezier te ervaren +
+ Aan veiligheid ontbreekt het nogal in Groningen, zegt Muthert. “Als je onder constante spanning staat, houdt je lichaam minder ruimte over om plezier te ervaren. En wanneer je voortdurend ervaart dat je wordt afgewezen en je je niet gehoord voelt, dan is het lastig om nog betekenis te vinden in de wereld.” +
+ “Klachten stapelen zich op. Mensen slapen onder hoogspanning, omdat ze zich afvragen of ze de nacht wel veilig doorkomen. Er zijn Groningers die al in paniek raken wanneer ze onverwacht in aanraking komen met een alledaagse trilling, zoals in de stoel bij een tandarts. +
+ “Niet alleen lichamelijke klachten beperken de zingeving, ook scheuren in onderlinge relaties belemmeren de Groningers om te genieten van het leven. Mensen vinden zingeving in sociale gemeenschappen als de buurt, het werk, de voetbalclub of de kerk. Die verstandhoudingen staan door de gaswinning onder spanning. +
+ De ene bewoner in de straat wordt gecompenseerd, de ander niet +
+ “De ene bewoner in de straat wordt gecompenseerd, terwijl de ander dat juist niet wordt. Dat veroorzaakt scheve gezichten in de straat. In sommige buurten is een negatieve dynamiek ontstaan. Het zijn dit soort kleine scheurtjes die maken dat de Groningse cohesie op barsten staat.” +
+ Hier speelt schaamte een rol. “Mensen durven het bijvoorbeeld niet te vieren als de reparatie van hun huis vergoed wordt, omdat dit de relatie met buren onder spanning kan zetten wanneer zij nog in een huis met scheuren wonen,” zegt Muthert. “Dit gevoel van onrecht belemmert mensen om nog te genieten van het leven.” +
+ “In onderlinge relaties ontstaat zo afstand waar juist verbinding nodig is”, zegt Muthert. Ook op het Groningse gezinsleven heeft de aardbevingsschade invloed. “Ik hoorde over ouders die al hun energie in dit dossier moeten steken, en niet meer goed wisten hoe ze daarnaast nog een goede ouder konden zijn. En over een vader die zijn zoon beloofde dat hij een nieuwe slaapkamer kreeg als hij tien jaar zou worden. Als je dan naar een tijdelijke woning moet verhuizen en door financiële noodzaak je belofte moet breken, doet dat pijn.” +
+ Muthert werkt voor haar onderzoek nauw samen met lokale hulporganisaties zoals het GVA. Geestelijk verzorger Marjo van Bergen ziet in de praktijk dat de fysieke en mentale problemen voortkomen uit frustratie en onbegrip. “Mensen komen met zichzelf in de knoop, omdat ze niet meer weten waar ze op kunnen vertrouwen.” +
+ ‘Het zijn menselijke keuzes die het leed hebben veroorzaakt’ +
+ In haar werk merkt Van Bergen hoe belangrijk het is om onderscheid te maken tussen rampspoed die je overkomt en die je wordt aangedaan, tussen tragiek en kwaadaardigheid. “Dit vergt een andere benadering”, zegt Van Bergen. “Tragiek is onontkoombare ellende. Dan gaat het om het lot, toeval, of iets dat je overkomt. Je kunt dan zeggen: ‘Het zij zo’. Maar bij kwaadaardigheid is de weg naar zingeving complexer, omdat er een schuldige is.” +
+ Je moet oppassen met zinnen als ‘Je moet het aanvaarden, omdat er wel degelijk een dader aan te wijzen is. Mensen is onrecht aangedaan, is geborgenheid afgenomen door een dader zonder gezicht. Dan is er iets anders nodig dan aanvaarding.” +
+ Gaat het hier om kwaadaardigheid? Volgens Van Bergen is daar duidelijk sprake van. “Het zijn menselijke keuzes geweest die het leed hebben veroorzaakt, veronachtzaamd en verergerd. Het feit dat men de risico’s van de gaswinning kende en toch doorging, wakkert de frustratie aan.” +
+ ‘Wanneer je niet serieus genomen voelt, doet dat af aan je eigenwaarde’ +
+ Hoogleraar Hanneke Muthert vult aan: “Wanneer je je niet serieus genomen voelt, doet dat af aan je eigenwaarde en belemmert dat de betekenisgeving van je leven. Als je voelt dat geld altijd boven jouw veiligheid wordt gesteld, ga je jezelf afvragen of je er wel toe doet.” +
+ De parlementaire enquêtecommissie bestempelde de situatie in het vrijgegeven rapport op 24 februari als ‘ongekend systeemfalen’. Biedt de uitspraak van dit rapport nieuwe houvast, nieuwe hoop? “Het is heel dubbel”, zegt Van Bergen. “Er is woede, verdriet, opluchting en blijdschap.” +
+ “Aan de ene kant is er voor de eerste keer een vorm van erkenning van de problematiek. Aan de andere kant begint hier ook de realisatie dat hiermee nog niets is opgelost,” zegt Van Bergen. Ook Muthert heeft er gemengde gevoelens over: “Na het vrijgegeven rapport heerst er nog gevoel van hoop op actie, maar in Groningen zijn we benieuwd wat er daadwerkelijk terecht komt van die goede voornemens.” +
+ En hoe nu verder? “Die vraag klinkt alom. Ook daar waar mensen er nog niet aan toe zijn. Als zo'n vraag je er vooral aan herinnert dat antwoorden al heel lang op zich laten wachten, doet zo'n vraag ook pijn,” zegt Muthert. “Wat als actie opnieuw uitblijft, hoe moet je daar dan weer mee leven?” +
+ ‘Wat Groningers nodig hebben, zijn andere Groningers’ +
+ De uitkomst van de parlementaire enquête lijkt voor een deel van de Groningers wel een bepaalde berusting te brengen, zegt Marjo van Bergen. “Al blijft de vraag hoe de overheid de ‘ereschuld’ in Groningen zal inlossen voorlopig onbeantwoord.” +
+ Zowel Muthert en Van Bergen houden hoop voor de toekomst. Een voorwaarde om verder te gaan is het opnieuw in contact komen met elkaar. “Het verhaal van de overheid gelooft men allang niet meer, dus we moeten inzetten op de gemeenschapszin. Wat Groningers nodig hebben, zijn andere Groningers”, zegt Van Bergen. Muthert vult aan: “Van de overheid mogen we actie verwachten, maar de beweging ‘van onderop’ is cruciaal.” +
+ Maar ze hebben niet alléén Groningers nodig, zegt Van Bergen. “Wat ook zou helpen is erkenning van het probleem door alle Nederlanders. Ik hoop op gedeelde smart, dat we beseffen dat we hier samen doorheen moeten. Groningen mag niet weer het afgehaakte wagonnetje worden.” Voorlopig blijft de Praotbus rondjes rijden. +
+ Lees ook: +
+ Geestelijk verzorger: Groningers voelen zich tweederangs burger door gaswinning +
+ Als er in Groningen meer aardgas gewonnen zou worden vanwege de oorlog in Oekraïne, betekent dat voor de inwoners van de provincie ‘een schop na’. Dat zei geestelijk verzorger Melissa Dales maandag tijdens de parlementaire enquête naar de gaswinning. +
+
+
+
+
+
+
+
+
+ 
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+